गाई तिहार

कार्तिक कृष्ण औंशीको दिन अर्थात् तिहारको तेश्रो दिन आज गाई-पूजा गरिने भएकोले आजको दिनलाई गाई तिहारको नामले समेत चिनिएको हो। औंशीको यस रातलाई अत्यन्त अँध्यारो रातको रूपमा लिइन्छ। यमपञ्चक अन्तर्गत लक्ष्मी पूजा को भोलि पल्ट पर्ने आजको दिनको अन्धकारमय रातलाई उज्यालो प्रकाशको मद्ददले आलोकित पार्ने क्रममा घर-घरमा माटोको पाला वा दियोमा तेल हाली बत्ति बाल्ने गरिन्छ। तिहारले हरेक मानव जीवनलाई आफु भित्र रहेको अन्धकारलाई चेतना शक्तिको प्रकाशले हटाउन सकिने सन्देश दिन्छ। यमपञ्चकको एक महत्वपुर्ण दिनको रूपमा गाई तिहार मनाइन्छ। 

गाईलाई लक्ष्मीको प्रतिक मानेर आजको दिन गाई तिहार मनाउने गरिएको हो। ज्योतिषीय मान्यता अनुसार स्थिर लग्न र प्रदोष कालमा लक्ष्मीको आराधना गर्दा फलिफाप हुने मान्यता रही आएको छ। नेपालमा कुनै पनि धार्मिक लगायत सामाजिक संस्कार शुरु गर्नु अघि गाईको गोबरले आँगन, भित्ता सहित कुनै कुनै ठाउँमा त घर समेत लिप्ने-पोत्ने गरिन्छ। त्यसै गरी सुतक, जुठो आदी बाट घर चोख्याउन पनि गाईको गहुँत घर-कोठा सबै तिर छर्केर घर पवित्र तुल्याउने हाम्रो संस्कार रहेको छ। हिन्दूहरूले गाईलाई लक्ष्मी वा गौमाताका रूपमा पुज्ने र मान्ने गर्दछन्। 

यमराजले यमपञ्चकका पाँच दिन आफ्नी बहिनी यमुनाको आतिथ्यमा बिताएको प्रसंग पनि तिहार संग जोडिन आउछ। यमपञ्चक वा तिहारको आजको यस गाई तिहारको दिनको ठूलो महत्त्व रहेको कुरा माथि उल्लेखित तथ्यहरू बाट स्पष्ट हुन्छ।