जीवनसाथीप्रतिको अटुट प्रेम - sahityapost.com

मानिसको जीवनमा प्रेम सबैभन्दा धेरै उच्चारण गरिने शब्दहरूमध्ये एक हो, तर सबैभन्दा कम गहिराइमा बुझिने अनुभूति पनि यही हो । प्रेमलाई धेरैले अचानक उत्पन्न हुने भावनात्मक आकर्षण, क्षणिक रोमान्टिक आवेग वा चलचित्र र साहित्यमा चित्रित आदर्श सम्बन्धका रूपमा बुझ्ने गर्छन् । यस्ता बुझाइहरू सतहमा आकर्षक लागे पनि जीवनको यथार्थसँग गहिरो रूपमा मेल खाँदैनन् । समयसँगै जीवनलाई नजिकबाट नियाल्दा प्रेम कुनै एक क्षणमा घट्ने घटना होइन भन्ने कुरा प्रष्ट हुँदै जान्छ । बरु यो अन्तरमनको चाहना, चेतना, अनुभव, सामाजिक संरचना, सांस्कृतिक मूल्य र व्यक्तिगत निर्णयको लामो तथा जटिल यात्राको परिणाम हो । मेरो जीवनको प्रेम–यात्रा पनि यही सत्यको एउटा आत्मपरक उदाहरण हो । मानिसका जीवनमा केही सम्बन्धहरू यस्ता हुन्छन्, जसको महत्त्व समयसँगै घट्दैन, बरु बढ्दै जान्छ । ती सम्बन्धले जीवनको प्रत्येक आयाममा अर्थ थप्छन्—भावना, जिम्मेवारी, निर्णय र भविष्यको मार्गमा । मेरो जीवनमा जीवनसाथी प्रतिको प्रेम पनि त्यस्तै सम्बन्ध हो—एक निरन्तर यात्रा, जुन केवल मनको अनुभूतिले मात्र नभइ अन्तरमनको निर्णय, अनुभव र परिपक्वताबाट निर्मित भएको छ । हरेक क्षण उनी मेरो मनको केन्द्रमा रहन्छिन् । मेरो हृदयमा बसिरहने यो माया केवल प्रारम्भिक आकर्षणको परिणाम होइन; यो दिनप्रतिदिन गहिरिँदो समझदारी, सम्मान, धैर्य र साँचो समर्पण हो । जीवनका हरेक उतारचढाव, चुनौती र खुशीमा उनी मेरो र म उनको साथमा रहन्छौँ । यही सहयात्राले हाम्रो सम्बन्धलाई थप अटुट बनाएको छ । उनको सौन्दर्य केवल बाह्य रूपमा मात्र सीमित छैन । उनको बोली, व्यवहार, धैर्य, विवेक, सहिष्णुता र जीवनप्रतिको दृष्टिकोणमा उनको सौन्दर्य झल्किन्छ । जीवनका कठिन परिस्थितिहरूमा पनि उनी भावनाको बहावमा होइन, विवेकको आधारमा उभिन जान्छिन् । मेरो कमजोरी र अस्थिरतालाई उनले समझदारी र धैर्यका साथ स्वीकारिन् । उनका निर्णय सधैँ सोचपूर्ण र परिपक्व हुन्छन् । उनीबाट आफू पनि परिपक्व र जिम्मेवार बन्ने प्रेरणा पाइरहेको छु । यही बौद्धिक र भावनात्मक गहिराइले हाम्रो प्रेमलाई स्थायित्व दिएको छ । बाल्यकाल र किशोरावस्था भावनात्मक रूपमा सबैभन्दा चञ्चल, अस्थिर तर जिज्ञासाले भरिएको समय हो । त्यो उमेरमा मानिस आफूमा भन्दा बाहिरी संसारप्रति बढी आकर्षित हुन्छ । प्रेमभन्दा पहिले आकर्षण आउँछ र त्यो आकर्षण प्रायः स्पष्ट कारणबिनै उत्पन्न हुन्छ । म कक्षा तीनमा पढ्दाको पहिलो अनुभूति आज पनि स्मृतिमा ताजा छ । त्यो कुनै गहिरो प्रेम थिएन, न त भविष्यसँग जोडिएको कुनै सोच नै थियो । त्यो केवल नयाँ अनुभूतिको पहिलो स्पर्श थियो, जसले मनमा हल्का कौतुहल पैदा गर्‍यो । समयसँगै कक्षाहरू बदलिँदै गए, साथीहरू फेरिँदै गए, शिक्षकहरू बदलिए, परिवेश बदलिए र मनमा पनि कहिलेकाहीँ नयाँ अनुहारले हल्का तरंग ल्याउने गर्थ्यो । ती तरंगहरू स्वाभाविक थिए तर अस्थायी पनि । तिनले मन छोए तर जीवनको दिशा बदल्न सकेनन् । त्यस समयमा मेरो संसार खेलकुद, साथीभाइ र पढाइमै सीमित थियो । क्रिकेट मैदानमा बितेका पलहरू, विद्यालयका गल्लीमा भएका हाँसो–ठट्टा, र साथीहरूसँग बाँडिएका साना सपना नै जीवनका केन्द्र थिए । प्रेम जीवनको परिधिमा मात्र थियो, कहिलेकाँही देखिने तर समात्न नसकिने अनुभूति जस्तो । यस अर्थमा हेर्दा प्रारम्भिक आकर्षण प्रायः जैविक, सामाजिक र मनोवैज्ञानिक कारकहरूको संयोजनबाट उत्पन्न हुन्छ । त्यो प्रेमको अभ्यास जस्तै हो, जसले मानिसलाई भावनात्मक रूपमा परिपक्व हुनतिर लैजान्छ, तर आफैँमा पूर्ण हुँदैन । यस चरणको आकर्षणले मानिसलाई आफूभित्रको भावनात्मक संसार चिनाउने काम गर्छ तर दीर्घकालीन सम्बन्धको आधार बन्न सक्दैन । विद्यालय जीवनपछि पनि प्रेम तुरुन्तै जीवनको केन्द्र बनेन । उनीप्रतिको पहिलो आकर्षण कक्षा १२ मा पढ्दाखेरि भए तापनि जीवनका प्राथमिकता फरक नै थिए । परीक्षा, भविष्यको चिन्ता, करिअरका अस्पष्ट योजनाहरू र आफूलाई चिन्ने प्रयासमै दिनहरू बितिरहेका थिए । साथीहरूसँग घुमघाम गर्नु, नयाँ ठाउँहरू देख्नु र जीवनलाई बुझ्ने प्रयास गर्नु नै मुख्य उद्देश्य थियो । कक्षा बाह्रमा पढ्दाको एक सामान्य आकर्षण पनि समयसँगै शुरुमा ओझेल पर्‍यो । त्यसैले, प्रेम टिक्न केवल भावना पर्याप्त हुँदैन । जबसम्म व्यक्ति आफूलाई, आफ्नो उद्देश्यलाई र जीवनको दिशालाई स्पष्ट रूपमा बुझ्दैन, तबसम्म प्रेम पनि स्थिर हुन सक्दैन । प्रेमले व्यक्तिको जीवनदृष्टिसँग संवाद गर्न नसकेसम्म त्यो दीर्घकालीन हुन सक्दैन । स्नातक तहमा पढ्दै गर्दा उनीसँगको फेरि भएको भेटले मेरो जीवनमा एउटा महत्वपूर्ण परिवर्तन ल्यायो । त्यो परिवर्तन कुनै नाटकीय घटनासँग जोडिएको थिएन, न कुनै चलचित्रजस्तो दृश्य नै थियो । बरु अत्यन्त साधारण परिवेशमा, सामान्य जीवनको लयभित्रै त्यो परिवर्तन घटित भयो । महेन्द्रनगरको सामान्य बजार, एउटा सानो पसल र त्यहाँ हुने सामान्य भेटघाटहरू क्रमशः अर्थपूर्ण बन्दै गए । शुरुमा त्यो केवल हेर्ने चाहना थियो, बोल्ने बाहाना थियो । तर ती साना भेटहरूभित्र एक किसिमको शान्ति थियो, जुन मैले यसअघि कहिल्यै अनुभूत गरेको थिइनँ । त्यो शान्ति कुनै उत्साहपूर्ण आवेग थिएन, बरु आत्मीयताको मौन संकेत थियो । यहीँबाट आकर्षण र अपनत्वबीचको भिन्नता स्पष्ट हुन थाल्यो । आकर्षण आँखाबाट शुरु हुन्छ, अपनत्व मनबाट । आकर्षणले उत्सुकता जगाउँछ, अपनत्वले स्थिरता दिन्छ । आकर्षणले प्रश्न जन्माउँछ, अपनत्वले उत्तर खोज्छ । ती भेटघाटहरूमा कुनै ठूलो संवाद आवश्यक थिएन । मौनताले नै धेरै कुरा भनिरहेको थियो । प्रेम सधैँ शब्दबाट शुरु हुँदैन, कहिलेकाहीँ मौन स्वीकृतिले नै त्यसको जग बसाल्छ । यही मौनतामा विश्वास जन्मिन्छ र विश्वासले प्रेमलाई गहिरो बनाउँछ । स्नातकोत्तर पढ्न काठमाडौँ जानु मेरो जीवनको अर्को निर्णायक मोड बन्यो । यो यात्रा केवल शैक्षिक उन्नतिका लागि मात्र थिएन, यो आत्मबोधको यात्रासमेत बन्यो । नयाँ शहर, नयाँ मानिसहरू, फरक जीवनशैली र फरक सोचले आफैँलाई नयाँ दृष्टिले हेर्न सिकायो । हाम्रो भौतिक दूरी बढ्यो, तर भावनात्मक दूरी बढेन । बरु दूरीले नै मनका भावनाहरू स्पष्ट बनाइदियो । घर फर्किँदा फेरि भेट्ने चाहना, संवादको निरन्तरता र मनको कुरा राख्ने साहसले सम्बन्ध अब केवल आकर्षणमा सीमित थिएन । यो भविष्यसँग जोडिन थालेको थियो, जिम्मेवारीको दिशातर्फ अघि बढिरहेको थियो । काठमाडौँमा भएको भेटले हाम्रो प्रेमलाई निर्णायक मोडमा पुर्‍यायो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयको परिसरमा भएको संवाद केवल दुई व्यक्तिको सामान्य गफ थिएन । त्यो दुई जीवनदृष्टिकोण, दुई सोच र दुई यात्राबीचको गम्भीर आदानप्रदान थियो । त्यहाँ कुनै बनावट थिएन, कुनै प्रदर्शन थिएन । खुलेर बोलिएको मन, ध्यानपूर्वक सुनिएको भावना र बुझिएको मौनताले प्रेमलाई भावनाबाट निर्णयतर्फ डोर्‍यायो । त्यसैले, प्रेम केवल अनुभूति मात्र होइन, यो सचेत छनोट पनि हो । प्रेम गर्नु भनेको केवल मन पर्नु होइन, जिम्मेवारी लिनु पनि हो । तर प्रेम केवल व्यक्तिगत निर्णय मात्र होइन, सामाजिक यथार्थसँग गाँसिएको प्रक्रिया पनि हो । हाम्रो सम्बन्ध अन्तर सांस्कृतिक पृष्ठभूमिसँग सम्बन्धित भएकाले समाजका प्रश्न, परिवारका चिन्ता र सांस्कृतिक दूरी चुनौती बनेर आए । यहाँ प्रेमले वास्तविक परीक्षा दिनुपर्‍यो । यदि प्रेम केवल भावना मात्र हुन्थ्यो भने यी दबाबहरू सहन सक्दैनथ्यो तर संवाद, धैर्य र आपसी विश्वासले प्रेमलाई सामाजिक संरचनासँग संवाद गर्न सक्ने शक्ति दिलायो । प्रेमले समाजसँग टकराव मात्र गरेन, संवाद पनि गर्‍यो । परिवारसँग कुरा गर्नु, समाजका प्रश्नहरू सामना गर्नु र आपसी समझदारी कायम राख्नु प्रेमको अर्को महत्वपूर्ण चरण थियो । अन्ततः विवाह केवल दुई व्यक्तिको मिलन मात्र बनेन । यो दुई परिवार, दुई संस्कार र दुई दृष्टिकोणबीचको सहमति बन्यो । त्यसैले, प्रेम सफल हुन सामाजिक स्वीकार्यता, पारस्परिक सम्मान र धैर्य अनिवार्य हुन्छ । विवाहपछि प्रेमको स्वरूप फेरि परिवर्तन भयो । रोमान्टिक भावनाले व्यावहारिक जिम्मेवारीको रूप लिन थाल्यो । प्रेम अब भावना मात्र रहेन, यो सहकार्य, त्याग र जिम्मेवारीमा रूपान्तरण भयो । दैनिक जीवनका साना निर्णयहरू, आर्थिक व्यवस्थापन, पेशागत दायित्व र सामाजिक भूमिकाबीच सन्तुलन कायम गर्नु नै प्रेमको नयाँ अभ्यास बन्यो । यही चरणमा प्रेम साँच्चिकै परिपक्व हुन्छ, किनकि यहाँ भावना भन्दा व्यवहारले बढी अर्थ राख्छ । साथै, छोरा र छोरीको आगमनसँगै प्रेमले अझ व्यापक र गहिरो रूप पायो । सन्तानहरू प्रेमका जीवित प्रतीक बने । उनीहरूको हाँसो, प्रश्न, जिज्ञासा र भविष्यप्रतिको जिम्मेवारीले प्रेमलाई अझ अर्थपूर्ण बनायो । प्रेम अब केवल दुई व्यक्तिबीचमा सीमित रहेन, परिवारको आधार र भविष्यको आशा बन्यो । सन्तानले प्रेमलाई नि:स्वार्थताको नयाँ अर्थ सिकाउँछन् । पेशागत कारणले दूरी हुँदा पनि सम्बन्ध कमजोर भएन । बरु विश्वास, संवाद र समझदारीले प्रेमलाई अझ बलियो बनायो । भौतिक दूरीले सम्बन्ध टुट्दैन, भावनात्मक उपेक्षाले टुट्छ । निरन्तर संवाद, सम्मान र साझा उद्देश्यले दूरीलाई अर्थहीन बनाइदिन्छ । प्रेमको वास्तविक परीक्षा दूरीमा होइन, उपेक्षामा हुन्छ । प्रेम कुनै एक क्षणको भावनात्मक विस्फोट होइन । यो आकर्षणबाट शुरु भएर चेतना, निर्णय, सामाजिक समायोजन र जिम्मेवारी हुँदै परिपक्व हुने निरन्तर प्रक्रिया हो । प्रेम सफल हुन भावनासँगै आत्मचिन्तन, संवाद र सामाजिक यथार्थलाई स्वीकार गर्नु आवश्यक हुन्छ । म उनलाई केवल जीवनसाथी मात्र होइन, हरेक जुनीको सहयात्रीका रूपमा पनि हेर्छु । म दिनप्रतिदिन उनीसँग बिताएका अनुभव, मुस्कान, व्यवहार र बौद्धिकतामा रमाउँछु । उनकै मायाले जीवन जीवन्त बनेको छ । म हाम्रो सम्बन्धमा कुनै नाटक वा बनावट राख्दिनँ । हाम्रो प्रेम सरल तर गहिरो छ । यसको आधार विश्वास, समझदारी, धैर्य र साँचो सम्मान हो । त्यसैले, प्रेम केवल अनुभूति मात्र होइन; यो जिम्मेवारी, समर्पण र जीवनको अभ्यास पनि हो । मेरो प्रेम उनको लागि सीमित छैन । उनको खुशी, सफलता, स्वास्थ्य र सम्मानमा नै आफ्नो सन्तुष्टि पाउँछु । जीवनका सबै उपलब्धिहरू भन्दा ठूलो उपलब्धि मलाई उनीसँग जीवन बिताउन पाउनुमै लाग्छ । हरेक जुनीमा म यही प्रेम, यही सम्बन्ध र यही सहयात्रा रोज्नेछु । किनकि साँचो प्रेम भेटिनु भाग्य हो तर त्यसलाई जोगाइराख्नु चेतना, धैर्य र समर्पण हो । र त्यो चेतनामा, त्यो समर्पणमा, मेरी जीवनसाथी सधैँ मेरो जीवनको केन्द्रमा रहनेछिन् । आफूले प्रेम गरेको व्यक्तिसँग जीवन बिताउन पाउनु केवल संयोग मात्र होइन । यो सचेत छनोट, निरन्तर प्रयास र साझा मूल्यहरूको परिणाम हो । प्रेम तब मात्र टिक्छ जब त्यो भावना मात्र नभई जीवनदर्शन बन्छ । जब प्रेमले व्यक्तिलाई अझ जिम्मेवार, संवेदनशील र मानव बनाउँछ तब मात्र त्यसले जीवनलाई गहिरो अर्थ दिन्छ । तसर्थ, प्रेम मेरो जीवनको व्यक्तिगत अनुभूति मात्र होइन, एउटा निरन्तर सिकाइको प्रक्रिया हो । यो यात्राले आफैँलाई बुझ्न, अरूलाई स्वीकार गर्न र जीवनलाई साझा रूपमा जिउन सिकाएको छ । आकर्षणबाट शुरु भएको यो यात्रा आज अर्थपूर्ण सहयात्रामा रूपान्तरण भएको छ, जहाँ प्रेम केवल महसुस गरिने कुरा होइन, दिनहुँ अभ्यास गरिने जीवनमूल्य बनेको छ । The post जीवनसाथीप्रतिको अटुट प्रेम appeared first on साहित्यपोस्ट.