विवाह पञ्चमी

विवाह पञ्चमी हिन्दू परम्परामा अत्यन्त श्रद्धा र भक्ति भावले मनाइने पर्व हो। यो दिन भगवान् राम र माता सीताको विवाह भएको स्मरणमा मनाइन्छ। धार्मिक रूपमा यो दिन प्रेम, सत्य, धर्म र कर्तव्यको प्रतीक हो। नेपालको मिथिला क्षेत्र, विशेष गरी जनकपुरधाममा यसको विशेष धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व रहँदै आएको छ।

तिथि र महत्त्व

विवाह पञ्चमी मार्गशीर्ष महिनाको शुक्ल पक्षको पाँचौँ दिन पर्छ। हिन्दू विश्वासअनुसार, यो दिन भगवान् विष्णुको अवतार राम र देवी लक्ष्मीको अवतार सीताको दिव्य मिलनको प्रतीक हो। यस दिन विवाह गरेर मानिसहरूले दाम्पत्य जीवनमा प्रेम, समर्पण र सन्तुलनको आशीर्वाद पाउँछन् भन्ने धार्मिक मान्यता छ।

कथा

रामायणका अनुसार, मिथिलाका राजा जनकले सीताको विवाहका लागि शिव धनुष तोड्न सक्ने वीर खोजेका थिए। धनुष यज्ञमा भगवान् रामले सहजै शिव धनुष तोड्नुभयो। त्यसपछि राजा जनकले अत्यन्त हर्षका साथ सीतादेवीको विवाह रामसँग गराए। यही दिनलाई विवाह पञ्चमीको रूपमा मनाउने परम्परा सुरु भयो।

जनकपुरधाममा विवाहोत्सव

जनकपुरधाममा विवाह पञ्चमी भव्य रूपमा मनाइन्छ। यहाँ पाँच दिन लामो राम–जानकी विवाहोत्सव आयोजना गरिन्छ।

• राम बारात: अयोध्याबाट प्रतीकात्मक रूपमा ल्याइने बारातको स्वागत मिथिलामा गरिन्छ।
• विवाह मण्डप: जानकी मन्दिर र वर–कन्याको विवाह स्थल फूल र बत्तीले सजाइन्छ।
• धार्मिक झाँकी र कार्यक्रम: भजनकीर्तन, नाचगान, रामायण पाठ र झाँकी प्रदर्शनले जनकपुरलाई भक्तिमय बनाउँछ।
• सांस्कृतिक सहभागिता: नेपाल र भारतका हजारौँ तीर्थयात्री र साधुसन्तहरूको उपस्थिति यस पर्वलाई अझ भव्य बनाउँछ।

जनकपुर यो दिन मिथिलाको राजदरबारजस्तै झल्किन्छ। शहर उज्यालो, रंगीन र श्रद्धाले भरिन्छ। विवाह पञ्चमी धार्मिक, सांस्कृतिक र सामाजिक रूपमा अत्यन्त महत्वपूर्ण पर्व हो। यो केवल स्मरण होइन, प्रेम र धर्मको जीवित सन्देश हो। भगवान् राम र सीताको दिव्य मिलनले प्रत्येकलाई सत्य, धर्म र प्रेमको बाटोमा चल्न प्रेरणा दिन्छ। जनकपुरधाममा मनाइने यसको भव्यता नेपालकै सांस्कृतिक गौरवको प्रतीक हो।