विश्व सहिष्णुता दिवस

हरेक वर्ष नोभेम्बर १६ मा मनाइने विश्व सहिष्णुता दिवस विविधता अंगाल्ने, फरक विचारको सम्मान गर्ने र शान्तिपूर्ण सह-अस्तित्व प्रवर्द्धन गर्ने सन्देश दिने विशेष अवसर हो। युनेस्कोले सन् १९९५ मा सुरू गरेको यो दिवसले व्यक्ति र संस्थालाई समान रूपमा आपसी सम्मान, समझदारी र मानव मर्यादाको मूल्यलाई अंगाल्न आह्वान गर्दछ। बढ्दो विश्वव्यापी जडान भएको वर्तमान समाजमा सहिष्णुता सद्गुण होइन, यो समावेशी र समरस समाज निर्माण गर्न आवश्यक आधार हो।

दिवसको उत्पत्ति र उद्देश्य

यो दिवसको औपचारिक घोषणा युनेस्कोले सन् १९९५ मा ५० वर्ष पूरा गर्दा सहिष्णुताका सिद्धान्तहरू सम्बन्धी घोषणापत्र जारी गर्दै गरेको हो। घोषणापत्रमा सहिष्णुतालाई सहनशीलता मात्र नभई, मानव अधिकार र आधारभूत स्वतन्त्रताको सक्रिय संरक्षणको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ। सहिष्णुता लोकतन्त्र, सामाजिक एकता र शान्तिका लागि अनिवार्य भएको कुरा यसले स्पष्ट पार्दछ। त्यसपछि संयुक्त राष्ट्रसंघले पनि यो पहललाई समर्थन गर्दै नोभेम्बर १६ लाई आधिकारिक रूपमा मनाउने निर्णय गरेको हो।

विविध समाजमा सहिष्णुताको महत्व

आजको समाजमा हामी विभिन्न पृष्ठभूमि, संस्कृति, धर्म र विश्वास भएका मानिसहरूसँग दिनहुँ सम्पर्कमा आउँछौं। यस्तो विविध समाजमा सहिष्णुता सकारात्मक मानव सम्बन्धको आधार बन्न जान्छ। यसले आपसी संवादलाई प्रोत्साहन गर्दछ, सांस्कृतिक दूरी घटाउँछ र विवादको शान्तिपूर्ण समाधानको बाटो खोल्छ। सहिष्णु समाजहरू हिंसा र अतिवादको सामना गर्न बढी सक्षम हुन्छन् ’cause तिनीहरूले समावेश, सहकार्य र सामूहिक विकासको वातावरण सिर्जना गर्छन्।

सहिष्णुताप्रतिको चुनौतीहरू

सहिष्णुताको महत्व हुँदा पनि, अझै पनि संसारभरि यसप्रति चुनौतीहरू कायम छन्। जातीय भेदभाव, धर्ममा आधारित असहिष्णुता, वैरभावयुक्त भाषण, लैङ्गिक विभेद तथा अन्य प्रकारका पूर्वाग्रहहरूले करोडौँ मानिसको जीवन प्रभावित बनाएका छन्। यस्ता समस्याहरू प्रायः डर, अज्ञानता र गलत सूचनाको कारणले उत्पन्न हुन्छन्। अहिलेको डिजिटल युगमा सामाजिक सञ्जालमा गलत सन्देश र घृणा फैलिनुले सहिष्णुताको चुनौतीलाई अझ जटिल बनाएको छ। त्यसैले सहानुभूति, स्वीकृति र खुला सोचको महत्व’bout शिक्षा दिनु आज झन् आवश्यक छ।

सहिष्णु समाज निर्माणमा हाम्रो भूमिका

सहिष्णुताको संस्कृति निर्माण गर्न हरेक व्यक्तिको सक्रिय सहभागिता आवश्यक हुन्छ। व्यक्तिहरूले आफ्नै पूर्वाग्रहहरू’bout सोच्न, फरक विचार सुन्न र जहाँ अन्याय हुन्छ त्यहाँ बोल्न सुरू गर्न सक्दछन्। विद्यालय र समुदायहरूमा अन्तरसंस्कृतिक शिक्षा, सहानुभूति तथा संवादलाई प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ, जसले बालबालिकालाई जिम्मेवार र सम्मानित नागरिक बनाउँछ। सरकार र संस्थाहरूले पनि विभेदविरुद्ध कानुनी सुरक्षा, सीमान्तकृत समुदायको संरक्षण र सामाजिक एकता प्रवर्द्धन गर्ने कार्यक्रमलाई समर्थन गर्नुपर्छ।

निष्कर्ष

अन्ततः विश्व सहिष्णुता दिवस केवल विविधतालाई मनाउने विषय होइन। यो प्रत्येक व्यक्तिलाई सम्मानपूर्वक बाँच्ने अधिकारको संरक्षण गर्ने आह्वान हो। यो एक यस्तो संसारको कल्पना हो जहाँ सहानुभूति पूर्वाग्रहको सट्टा बस्छ र सहकार्य विभाजनभन्दा अगाडि रहन्छ। जब हामी सहिष्णुतालाई रोज्छौं तब हामी शान्ति, न्याय र साझा मानवताको बलियो भविष्य निर्माण गर्दैछौं।