विश्व मधुमेह दिवस

हरेक वर्ष नोभेम्बर १४ तारिखमा मनाइने विश्व मधुमेह दिवसले मधुमेहको प्रभाव, प्रारम्भिक पहिचानको महत्त्व र यसको सही व्यवस्थापन’bout जनचेतना फैलाउने लक्ष्य लिन्छ। यो दिन सन् १९२१ मा इन्सुलिनको सह–अन्वेषण गर्ने सर फ्रेडरिक ब्यान्टिङको जन्मदिन पनि हो जसको योगदानले आजसम्म करोडौँको जीवन रक्षा गर्दै आएको छ।

यो विश्वव्यापी दिवस सन् १९९१ मा अन्तर्राष्ट्रिय मधुमेह सङ्घ र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनद्वारा थालिएको हो। यो दिवस विश्वभर तीव्र रूपमा बढ्दै गएको स्वास्थ्य चुनौती मधुमेहप्रति ध्यान पुर्‍याउन स्थापित गरिएको हो।

मधुमेह भनेको के हो?

मधुमेह एउटा दीर्घकालीन स्वास्थ्य अवस्था हो, जसले शरीरले रगतमा भएको चिनी वा ग्लुकोजलाई कसरी प्रशोधन गर्छ भन्ने कुरालाई असर गर्छ। शरीरले पर्याप्त इन्सुलिन उत्पादन गर्न नसक्दा वा उत्पादन भएको इन्सुलिनलाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न नसक्दा रगतमा ग्लुकोजको मात्रा बढ्छ, जुन समयमै नियन्त्रण नगरेमा अंगहरूमा गम्भीर क्षति पुर्‍याउन सक्छ।

मधुमेहका प्रमुख तीन प्रकार छन्:

टाइप १ मधुमेह: यो एउटा अटोइम्युन अवस्था हो, जसमा शरीरले आफ्नै इन्सुलिन उत्पादन गर्ने कोषहरू नष्ट गर्छ। प्रायः बाल्यकाल वा किशोर अवस्थामा देखिने यो अवस्था जीवनभर इन्सुलिन थेरापी आवश्यक पर्छ।

टाइप २ मधुमेह: यो सबैभन्दा सामान्य प्रकार हो, जुन प्रायः वयस्कहरूमा देखिन्छ। यो वंशानुगतता, उमेर, अस्वस्थ जीवनशैली, व्यायामको कमी र मोटोपनसँग सम्बन्धित हुन्छ।

गर्भकालीन मधुमेह: गर्भावस्थामा देखिने यो अवस्थाले पछि टाइप २ मधुमेहको सम्भावना बढाउँछ।

मधुमेहका सामान्य लक्षणहरू

धेरै व्यक्तिहरूमा मधुमेह प्रारम्भिक अवस्थामा पत्ता लाग्दैन। यस्ता लक्षणहरू देखापरेमा सजग हुन जरुरी छ:

• बारम्बार पिसाब लाग्ने
• अत्यधिक तिर्खा लाग्ने
• तौल अचानक घट्ने
• थकान महसुस हुने
• दृष्टि धमिलो हुने
• घाउ चाँडो निको नहुने
• लगातार भोक लाग्ने
• हातखुट्टामा झमझम, पोल्ने वा संवेदनशीलता घट्ने (खासगरी टाइप २ मा)

जनचेतनाको आवश्यकता किन?

मधुमेहको सुरुवाती चरणमा खासै लक्षण नदेखिए पनि, यो रोगले समयमै ध्यान नदिँदा मुटु रोग, मिर्गौलाको असफलता, स्नायु प्रणालीमा क्षति, दृष्टि गुम्ने लगायत गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ। यस्ता जटिलता नियमित जाँच, स्वस्थ जीवनशैली र समयमै उपचारमार्फत रोक्न सकिन्छ।

विश्व मधुमेह दिवसको उद्देश्य मिथक चिर्नु, खुला संवाद गर्न प्रोत्साहन गर्नु, तथा सबैका लागि गुणस्तरीय मधुमेह उपचार र शिक्षा सुनिश्चित गर्न नीति निर्माणकर्ताहरूलाई प्रेरित गर्नु हो।

सँगै अघि बढौं

यो दिवस केवल एउटा रोगको सन्दर्भमा सीमित छैन। यो स्वास्थ्यप्रति अधिकार, सचेतना र रोकथामको महत्त्वका ’boutमा हो। प्रत्येक व्यक्तिले जानकारी लिने, अरूलाई सहयोग गर्ने र स्वस्थ जीवनशैली अपनाउने कामबाट योगदान गर्न सक्छ।

शिक्षा र कार्यको समन्वयमार्फत हामी मधुमेहको असर घटाउन सक्छौं र सबैलाई राम्रो जीवन बिताउने अवसर दिलाउन सक्ने समाज निर्माण गर्न सक्छौं।