राष्ट्रिय चलचित्र दिवस

यस वर्ष (२०८२ बि.सं./२०२५ ई.) देखि असोज १५ लाई नेपालमा राष्ट्रिय चलचित्र दिवसका रूपमा मनाइने छ। यसअघि यो दिवस असोज १ मा मनाउने गरिन्थ्यो। राष्ट्रिय चलचित्र दिवसले नेपालको चलचित्र यात्रा र नेपाली कथाहरूलाई स्क्रीनमा जीवित बनाउने कथाकारहरूको सम्मान गर्छ। यो केवल प्रतीकात्मक मिति मात्र नभई फिल्मनिर्माताहरूको समर्पणलाई श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्ने साथै देशको चलचित्र उद्योगको विकासशील पहिचानलाई पनि मान्यता दिन्छ। 

राष्ट्रिय चलचित्र दिवस किन मनाइन्छ?

चलचित्र विकास बोर्डको पहलमा वि.सं. २०६९ सालमा यो दिवसको औपचारिक सुरुआत भएको हो। आरम्भका वर्षहरूमा एक हप्ता लामो कार्यक्रम भए पनि पछिल्लो समय यो दिवस प्रायः आशोज १ गते नै विविध कार्यक्रम, गोष्ठी, सम्मान समारोह र पुरस्कार वितरण जस्ता क्रियाकलापमा केन्द्रित हुने गरेको छ।

वि.सं. २०५७ सालमा स्थापना भएको चलचित्र विकास बोर्डले नेपाली चलचित्रलाई सांस्कृतिक अभिव्यक्ति मात्र होइन, आर्थिक सम्भावना बोकेको उद्योगको रूपमा संस्थागत गर्ने कार्यमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।

यो दिवस फिल्मकर्मी र कलाकारहरूका लागि मात्र होइन, दर्शकहरूका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छ। चलचित्रहरूले हाम्रो भाषा, संस्कृति, मूल्य, सपना र संघर्षहरूलाई झल्काउँछन् र तिनै चलचित्रहरूले राष्ट्रिय पहिचान र सामाजिक परिवर्तनमा योगदान गर्छन्।

नेपाली चलचित्रको यात्रा: केही उपलब्धिहरू

‘आमा’ (ई.सं. १९६४) नेपालको पहिलो सरकारी उत्पादन चलचित्र हो, जसले राष्ट्रिय पर्दामा कथावाचनको जग राख्यो।‘कुमारी’ पहिलो रंगीन चलचित्र थियो, जबकि ‘कुसुमे रुमाल’ (ई.सं. १९८५) पहिलो ब्लकबस्टर बन्यो, जुन १०० दिनभन्दा बढी हलमा चल्यो।

‘युगदेखि युगसम्म’ (ई.सं. १९८८) बाट अभिनेता राजेश हमालको प्रवेश भयो र व्यावसायिक चलचित्र युगको सुरुआत गर्‍यो। ‘रङ्को’ (ई.सं. १९९३) नेपालकै पहिलो सिनेमास्कोप चलचित्र थियो। ‘दर्पण छायाँ’ (ई.सं. २००१) ले नेपाली बक्स अफिसमा इतिहास रच्यो, करिब ७ करोड रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी गर्दै। ‘कागबेनी’ (ई.सं. २००८) ले डिजिटल प्रविधिको सुरुआत गर्दै आधुनिक चलचित्र निर्माणको नयाँ ढोका खोल्यो।

पर्दा बाहिरको प्रभाव

चलचित्र केवल मनोरञ्जनको माध्यम मात्र होइन। यसले भाषा जोगाउने, संस्कृतिको उत्सव मनाउने, र सामाजिक मुद्दा उठाउने माध्यमको काम गर्छ। गाउँको पीडा होस् वा सहरको चुनौती, नेपाली चलचित्रहरू अब कला र चेतनाको संयोजन बन्दै गएका छन्।

राष्ट्रिय चलचित्र दिवस चलचित्र उद्योगका लागि मात्र होइनचलचित्र अध्ययन गर्ने विद्यार्थी, साप्ताहिक फिल्म हेर्ने परिवार, समीक्षा लेख्ने समालोचक, र सरल दर्शकका लागि पनि हो। यो दिनले सम्झाउँछ कि कथा महत्त्वपूर्ण हुन्छन्, र कथावाचकहरू झनै महत्त्वपूर्ण।

नेपाली चलचित्रको भविष्य

नेपाली चलचित्रले महत्वपूर्ण प्रगति गरेको भए तापनि अझै धेरै चुनौतीहरू छन् जस्तै  लगानीको अभाव, वितरणको समस्या, प्राविधिक सीपको कमी, र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पहुँचको कमी। तर स्ट्रीमिङ प्लेटफर्महरूको विस्तार, युवाको बढ्दो रुचि, र विश्वभरको चासोले नेपाली चलचित्रको भविष्यमा असीम सम्भावना देखाएको छ।