प्राकृतिक विपत्ति न्यूनीकरण दिवस

हरेक वर्ष अक्टोबर १३ मा मनाइने प्रकोप प्राकृतिक विपत्ति न्यूनीकरण दिवसले प्राकृतिक प्रकोपको जोखिम’bout चेतना फैलाउँदै तयारी र सहनशीलतालाई प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्य राखेको हुन्छ। यो दिवसले विश्वभर प्राकृतिक प्रकोपहरू रोक्न सकिँदैनन् तर सही योजना र जोखिम व्यवस्थापनको माध्यमबाट तिनीहरूको प्रभाव न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिन्छ।

पृष्ठभूमि र महत्व

संयुक्त राष्ट्र सङ्घको महासभाले सन् १९८९ मा पहिलोपटक यस दिवसलाई अन्तर्राष्ट्रिय प्राकृतिक प्रकोप न्यूनीकरण दिवसको रूपमा घोषणा गरेको थियो। पछि सन् २००९ मा यसको नाम परिवर्तन गरी प्राकृतिक विपत्ति न्यूनीकरण दिवस राखियो। नाम परिवर्तन सँगै यसको उद्देश्य केवल प्रकोपपछि प्रतिक्रिया जनाउनु नभई प्रकोपको जोखिमलाई नै घटाउनु भन्नेमा केन्द्रित भयो। यसले विश्वभरका समुदाय र सरकारहरूलाई रोकथाम, पूर्वतयारी र दीर्घकालीन सहनशीलतालाई प्राथमिकतामा राख्न प्रेरित गर्‍यो।

नेपालका लागि सान्दर्भिकता

नेपाल भौगोलिक जटिलता र जलवायु अवस्थाका कारण विश्वकै प्राकृतिक प्रकोपको  सम्भावना धेरै भएका देशहरूमध्ये एक हो। भूकम्प, पहिरो, बाढी, हिमताल विस्फोट जस्ता प्रकोपहरू यहाँ बारम्बार देखिन्छन्। यस कारणले गर्दा प्रकोप जोखिम न्यूनीकरण दिवस नेपालका लागि अझ विशेष सान्दर्भिक हुन्छ। समुदायमै आधारित पूर्वतयारी, जनचेतनामूलक अभियान र विकास योजनामा प्रकोप जोखिम न्यूनीकरणको एकीकरण अत्यावश्यक छन्, जसले जनजीवन र जीविकोपार्जनलाई सुरक्षित बनाउन मद्दत गर्छ।

स्थानीय सरकार, नागरिक समाज संस्था र अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूको प्रयासले पछिल्ला वर्षहरूमा आपत्कालीन प्रतिक्रियात्मक क्षमता सुदृढ गर्न योगदान पुर्‍याएको छ। यद्यपि, जोखिम शिक्षा, प्रारम्भिक चेतावनी प्रणाली र सहनशील पूर्वाधारमा निरन्तर लगानी आवश्यक छ, जसले आपतकालीन अवस्थामा नेपाललाई थप सक्षम बनाउँछ।

निष्कर्ष

प्राकृतिक विपत्ति न्यूनीकरण दिवस केवल प्रतीकात्मक दिवस होइन, यो व्यक्तिहरू, संस्थाहरू र राष्ट्रहरूका लागि आह्वान हो कि प्रकोपको जोखिम अनिवार्य होइन भनेर। जब योजना, सहकार्य र चेतनाको सहारा लिइन्छ, तब प्रकोपबाट हुने मानवीय र आर्थिक क्षति घटाउन सकिन्छ। आजको सहनशीलताको जगले भविष्यमा सुरक्षित र टिकाउ समाज निर्माण गर्न मद्दत पुर्‍याउँछ।