अन्तर्राष्ट्रिय साङ्केतिक भाषा दिवस

भाषा मात्र शब्दहरूको सङ्ग्रह होइन, त्यो बुझाइ र सम्पर्कको पुल हो। संसारभरका लाखौँ श्रवण अशक्त व्यक्तिहरूका लागि, साङ्केतिक भाषा त्यही जीवन्त पुल हो, जसले उनीहरूलाई समाजसँग जोड्ने काम गर्छ। हरेक वर्ष सेप्टेम्बर २३ मा मनाइने अन्तर्राष्ट्रिय साङ्केतिक भाषा दिवसले बहिरा समुदायको समृद्ध भाषिक र सांस्कृतिक योगदानको सम्मान गर्छ। यस दिवसको उद्देश्य साङ्केतिक भाषालाई एक आधारभूत मानव अधिकारको रूपमा मान्यता दिनु हो।

यो दिवसले हामीलाई सम्झना गराउँछ कि व्यक्तिले आफूलाई जुनसुकै तरिकाले व्यक्त गरे पनि, उसलाई स्वतन्त्र रूपमा, पूर्ण रूपमा र समान रूपमा सञ्चार गर्ने अधिकार हुनुपर्छ।

पृष्ठभूमि र महत्त्व

संयुक्त राष्ट्र सङ्घको महासभाले सन् २०१७ मा सेप्टेम्बर २३ लाई अन्तर्राष्ट्रिय साङ्केतिक भाषा दिवसको रूपमा घोषणा गरेको हो। यो मिति सन् १९५१ मा स्थापना भएको वर्ल्ड फेडरेसन अफ द डेफ (WFD) को सम्झनामा रोजिएको हो। WFD बहिरा समुदायको अधिकारको संरक्षण र पहिचानका लागि लामो समयदेखि क्रियाशील संस्था हो।

यो दिवस सन् १९५८ देखि मनाइँदै आएको ‘बहिरा व्यक्तिको अन्तर्राष्ट्रिय सप्ताह’ अन्तर्गत पर्दछ। यस अवसरले बहिरा समुदायको विशिष्ट भाषिक र सांस्कृतिक पहिचानलाई उजागर गर्छ। साथै, समावेशिता, पहुँच र सम्मानको आवश्यकता औँल्याउँछ।

साङ्केतिक भाषा के हो?

साङ्केतिक भाषा यस्तो दृश्यात्मक भाषा हो जुन हातका सङ्केत, अनुहारका हाउभाउ र शारीरिक गतिविधिबाट अर्थ सम्प्रेषण गर्छ। यो सार्वभौमिक भाषा होइन, ’cause प्रत्येक देशमा आ-आफ्नो साङ्केतिक भाषा हुन्छ। जस्तै, अमेरिकी साङ्केतिक भाषा (ASL), बेलायती साङ्केतिक भाषा (BSL) र नेपाली साङ्केतिक भाषा (NSL)।

प्रत्येक साङ्केतिक भाषा आफ्नै व्याकरण, संरचना र सांस्कृतिक सन्दर्भ भएको पूर्ण प्राकृतिक भाषा हो। यो केवल सञ्चारको माध्यम होइन, यो बहिरा समुदायको पहिचान र सांस्कृतिक अभिव्यक्तिको आधार पनि हो।

यो दिवस किन महत्त्वपूर्ण छ?

समान अधिकार र पहुँच: शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीमा समान अवसर सुनिश्चित गर्न साङ्केतिक भाषा आवश्यक हुन्छ।

सांस्कृतिक पहिचान: धेरै बहिरा व्यक्तिहरूका लागि साङ्केतिक भाषा गर्व र आत्म पहिचानको प्रतीक हो।

समावेशी समाज: साङ्केतिक भाषाको प्रवर्द्धनले सामाजिक समावेशितालाई सशक्त बनाउँछ। साथै, विभेद र अवरोधहरू घटाउन मद्दत गर्छ।

नेपालमा प्रयास र चेतना

नेपालमा नेपाल बहिरा सङ्घ (NFDH) ले नेपाली साङ्केतिक भाषाको प्रवर्द्धनमा अग्रणी भूमिका खेलेको छ। सञ्चारमाध्यम, शिक्षा र सार्वजनिक सेवामा साङ्केतिक भाषाको प्रयोगका प्रयास हुँदै आएका छन्। यद्यपि अझै पनि पहुँच, स्रोत र जनचेतनाको क्षेत्रमा चुनौतीहरू छन्।

निष्कर्ष

अन्तर्राष्ट्रिय साङ्केतिक भाषा दिवस भाषिक विविधता र समावेशी समाज निर्माणको सशक्त स्मरण हो। साङ्केतिक भाषाको मान्यता र प्रवर्द्धनले श्रवण अशक्त समुदायलाई सशक्त बनाउँछ। साथै, मानिसहरूबिचको सम्बन्धलाई अझ मजबुत बनाउँछ। भाषा जुनसुकै होस्, अभिव्यक्तिको अधिकार सबैको हुन्छ।