सामाजिक न्याय दिवस

हरेक वर्ष फेब्रुअरी २०मा  विश्वभर सामाजिक न्याय दिवस मनाइन्छ। यस दिन व्यक्तिहरूको पृष्ठभूमि, लिङ्ग, जाति वा आर्थिक अवस्था बेवास्था गरि सबैको लागि निष्पक्षता, समानता र न्यायको प्रवर्द्धनको महत्त्वलाई सम्झाउने काम गर्छ। संयुक्त राष्ट्रसंघले सन् २००७ मा यो दिवस स्थापना गरेको हो। यस दिनले  विश्वभरका समाजमा विद्यमान  गरिबी, बेरोजगारी, बहिष्करण र असमानताको जस्ता मुद्दाहरू सम्बोधन गर्न आवश्यक रहेको कुरा उजागर गर्दछ ।

सामाजिक न्याय भनेको के हो?

अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (ILO) का अनुसार, “सामाजिक न्याय भनेको निष्पक्षता, सबैका लागि समानता र आफ्नो जीवनको दिशा निर्धारण गर्न अधिकार हुनु हो। व्यक्तिको जाति,  लिङ्ग, धर्म, रंग, अपांगता वा सामाजिक-आर्थिक अवस्था पर्वाह नगरी सबैलाई अवसरहरूको समान पहुँच, मानव अधिकारहरूको सम्मान, समाजमा न्यायको पहुँच, र आर्थिक वृद्धिको लाभ सबैका लागि सुनिश्चित गर्ने कुरा समावेश हुन्छ।”

सामाजिक न्याय किन महत्त्वपूर्ण छ?

सामाजिक न्याय शान्ति र समृद्धिको जग हो। यसले सबै व्यक्तिलाई आधारभूत मानव अधिकार, अवसर र स्रोत साधनहरूमा पहुँच सुनिश्चित गर्छ। तर, अझै पनि लाखौँ मानिसहरू विश्वभर विभेद, शोषण, र बहिष्करणको शिकार भइरहेका छन्। सामाजिक न्याय दिवसले सरकार, संस्था, र व्यक्तिहरूलाई यी समस्याहरू हटाएर सबैका लागि समावेशी समाज निर्माण गर्न प्रेरित गर्दछ ।

२०२५ को विषयवस्तु: “समावेशीकरणको सशक्तीकरण: सामाजिक न्यायका खाडलहरू पूर्ति गरौं”

हरेक वर्ष, सामाजिक न्याय दिवस विशेष विषयवस्तुका साथ मनाइन्छ, जसले विश्वव्यापी समस्याहरू समाधान गर्न कदम चाल्न प्रेरित गर्दछ । विगतका विषयहरूमा “सामाजिक न्यायका लागि विश्वव्यापी गठबन्धन: खाडलहरू पूर्ति गरौं, साझेदारी निर्माण गरौं” र “रुकावटहरू हटाउँदै, अवसरहरू सिर्जना गर्दै” जस्ता विषयवस्तु समेटिएका थिए। यी विषयहरूले कसैलाई पनि पछाडि नपार्ने सुनिश्चित गर्दै परिवर्तनशील समयमा अगाडि बढ्नुपर्ने आवश्यकता औंल्याउँछन्।

यस वर्षको विषयवस्तुले समाजमा सीमान्तकृत समूहहरूलाई समावेश गर्न र उनीहरूलाई समाजमा पूर्ण सहभागितामा अवरोध गर्ने बाधाहरू हटाउनुपर्ने आवश्यकता देखाउँछ। यसले अवसर, स्रोत र सेवाहरूमा पहुँचको असमानता हटाउने महत्त्वलाई जोड दिन्छ। यस वर्षको मुख्य उद्देश्य भनेको असमानतालाई सम्बोधन गर्दै सबैका लागि समान अवसर सुनिश्चित गर्ने न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्नु हो।

नेपालमा सामाजिक मुद्दाहरूको  सम्बोधन 

नेपाल सरकार र स्थानिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू मिलेर समावेशी विकास र सामाजिक न्याय सुनिश्चित गर्न  काम गर्दैछन्। यी संस्थाहरुको मुख्य ध्यान महिला, बालबालिका, युवा, र गरिबीमा रहेका व्यक्तिहरूको अधिकारलाई प्राथमिकता दिने, जलवायु परिवर्तन, वातावरणको संरक्षण, र सबैको समान अधिकारको सुनिश्चिततामा रहेको छ।

सामाजिक न्याय दिवस हामी सबैका लागि न्याय, समानता, र मर्यादा पूर्ण जीवन सुनिश्चित गर्न आवश्यक कदम चाल्ने प्रेरणादायी आह्वान हो।