विश्व रंगमञ्च दिवस

विश्व रंगमञ्च दिवस २०२५ को नारा  “रंगमञ्च र शान्तिको संस्कृति” ले रंगमञ्चको कथा कथन र प्रदर्शनको माध्यमबाट शान्ति र समझदारी प्रवर्द्धनको महत्त्वलाई उजागर गर्दछ।

पेरिसको इन्टरनेशनल थिएटर इन्स्टिच्युट (आईटीआई) द्वारा सन् १९६२ मा सुरु भएको विश्व रंगमञ्च दिवस हरेक वर्ष २७ मार्चमा आईटीआई केन्द्र र अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य समुदायद्वारा मनाइन्छ। यस दिनले हाम्रा संस्कृति साझा गर्न, रचनात्मकतालाई प्रोत्साहित गर्न, कथा सुनाउन र सामाजिक सम्बादलाई बढावा दिनका लागि रंगमञ्चको महत्त्वलाई  जोड दिन्छ। 

नेपालमा रंगमञ्च

नेपाली रंगमञ्च सामाजिक परिवर्तनको सशक्त साधनको रूपमा विकसित भएको छ । कचहरी नाटक, एक अन्तरक्रियात्मक सडक रंगमञ्च शैली हो। यस शैलीले जातीय भेदभाव र लैंगिक असमानताजस्ता सामाजिक मुद्दाहरूमा दर्शकहरुलाई छलफलमा सहभागी गराउँछ, जसले गर्दा उनीहरू कथा र समस्या समाधान प्रक्रियामा संलग्न हुन्छन्।

नेपालमा मण्डला थिएटर, शिल्पी थिएटर, आरोहण थिएटर र सर्वनाम थिएटर जस्ता रंगमञ्च समूहहरूले नयाँ कला सीमाहरू अन्वेषण गर्दै आएका छन्। निटफेस्ट २०२५ नेपालकै सबैभन्दा ठूलो अन्तर्राष्ट्रिय रंगमञ्च महोत्सव हो। यो मण्डला थिएटरद्वारा आयोजना गरिएको थियो र चैत ६ देखि १२, २०८१ सम्म सञ्चालन गरिएको थियो। यस कार्यक्रममा अन्तर्राष्ट्रिय नाटकहरू, कार्यशालाहरू र सहकार्यहरू प्रदर्शित गरेको थियो, जसले नेपालको रंगमञ्चलाई बलियो पार्न र यसलाई विश्व स्तरका मञ्चहरूसँग जोड्न मद्दत गर्‍यो।

रंगमञ्चको महत्त्व

रंगमञ्च मनोरञ्जनको स्रोतका साथै यसले मानवीय अनुभव, संघर्ष र भावना प्रतिबिम्बित गर्दछ। इतिहास भरि रंगमञ्चले व्यक्तिगत सम्बन्ध देखि  सामाजिक समस्या सम्म धेरै महत्त्वपूर्ण विषयहरूको अन्वेषण गरेको छ। ओडिपस रेक्स र एन्टिगोनी जस्ता पुरातन नाटकहरू भाग्य, नैतिक निर्णयहरू र शक्तिको प्रभावजस्ता विषयवस्तुमा केन्द्रित छन्। आजकल, आधुनिक नाटकहरूले मानवअधिकार, युद्ध, सामाजिक असमानता र राजनीतिक भ्रष्टाचार सहित विभिन्न विषयहरू समेट्छन्।

रंगमञ्च सांस्कृतिक अभिव्यक्तिको लागि एक प्लेटफर्मको रूपमा काम गर्दछ जसले प्रत्येक समाजको लागि अद्वितीय इतिहास र पहिचानलाई संरक्षण गर्दछ। यसले अभिनेता र दर्शकबीच प्रत्यक्ष सम्बन्ध सिर्जना स्थापना गर्दै गहिरो भावनात्मक अनुभव प्रदान गर्दछ। त्यसैले, रंगमञ्च एक शक्तिशाली कलाको स्वरूप हो, जसले आलोचनात्मक सोच र सहानुभूति विकसित गर्न प्रेरित गर्छ।