गैर आवासीय नेपाली दिवस

हरेक वर्ष असोज २५ गते मनाइने गैर आवासीय नेपाली दिवसले विदेशमा बसोबास गर्ने नेपाली नागरिकहरूको योगदानलाई सम्मान गर्दछ र उनीहरूको नेपालप्रतिको सम्बन्धलाई उत्सवको रूपमा मनाउँछ। यो दिवस नेपाल र यसको विश्वव्यापी प्रवासी समुदायबीचको बलियो सम्बन्धको स्मरण हो, जसले गैर आवासीय नेपाली (NRN) हरूले राष्ट्रिय विकास र अन्तर्राष्ट्रिय पहिचानमा खेलेको भूमिकालाई मान्यता दिन्छ।

गैर आवासीय नेपाली दिवसको सुरुवात सन् २००३ मा काठमाडौंमा सम्पन्न पहिलो विश्व सम्मेलनपछि भएको हो। यस ऐतिहासिक सम्मेलनले गैर आवासीय नेपाली सङ्घ (NRNA) को स्थापना गर्‍यो, जुन अहिले विश्वभरका गअनेहरूलाई प्रतिनिधित्व गर्ने छाता संस्था बनेको छ।

उद्देश्य र महत्त्व

गैर आवासीय नेपाली दिवसको मुख्य उद्देश्य सरकारले नेपाली प्रवासीहरूसँग सहकार्य गर्ने वातावरण निर्माण गर्नु हो। यसले गअनेहरूलाई सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक रूपमा नेपालसँग जोडिरहन प्रेरित गर्छ। यो दिनले प्रवासी लगानी तथा सहभागिता सहज बनाउने नीतिहरूको प्रवर्द्धन पनि गर्छ। अझ विशेष रूपमा, यो नेपाली पहिचान, साझा विरासत र अन्तरदेशीय ऐक्यभावको उत्सव हो।

गैर आवासीय नेपालीहरूको भूमिका

गअनेहरूले नेपालको अर्थतन्त्र र समाजमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएका छन्। सन् २०१९/२० को आर्थिक वर्षमा गअनेहरूले पठाएको रेमिट्यान्स (विदेशी मुद्रामा प्राप्त रकम) नेपालको कुल गार्हस्थ उत्पादनको २३ प्रतिशतभन्दा बढी थियो, जुन वैदेशिक आम्दानीको एक प्रमुख स्रोत हो। रेमिट्यान्स बाहेक, गअनेहरूले विद्यालय, अस्पताल निर्माण र विपद्‌ व्यवस्थापनजस्ता समाजसेवामूलक कार्यमा पनि अग्रसरता देखाएका छन्। २०७२ को भूकम्प र कोभिड–१९ महामारीको समयमा उनीहरूले आवश्यक आर्थिक तथा मानवीय सहयोग प्रदान गरेका थिए।

गैर आवासीय नेपाली सङ्घको भूमिका

गैर आवासीय नेपाली सङ्घ (NRNA) ले विश्वभर ८० भन्दा बढी देशमा फैलिएको गअने समुदायलाई एकताबद्ध पार्ने महत्त्वपूर्ण काम गर्दै आएको छ। यो संस्था प्रवासी नेपालीहरूका लागि नेटवर्किङ र संयुक्त पैरवी गर्ने प्लेटफर्म हो। सङ्घले दोहोरो नागरिकता, वैदेशिक लगानी र प्रवासी अधिकारसम्बन्धी नीतिगत कुराहरूमा सरकारसँग संवाद गर्दै आएको छ। प्रत्येक दुई वर्षमा आयोजना हुने विश्व सम्मेलनमार्फत गअनेहरूलाई नेपालको विकास यात्रामा सक्रिय बनाउने र उनीहरूको चासो तथा आकांक्षा सम्बोधन गर्ने कार्यमा NRNA को भूमिका उल्लेखनीय छ।

अवसर र चुनौतीहरू

नेपालले प्रवासीहरूको सीप, पुँजी र अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवबाट धेरै लाभ लिनसक्ने सम्भावना राख्छ। पूर्वाधार, पर्यटन, शिक्षा र प्रविधिजस्ता क्षेत्रहरूमा गअनेहरूका लागि लगानीको राम्रो अवसरहरू छन्। तर, प्रशासनिक जटिलता, स्पष्ट कानुनी संरचनाको अभाव र सीमित प्रोत्साहनहरूले उनीहरूको सक्रिय संलग्नतामा बाधा पुर्‍याएको छ। प्रवासीहरूको पूर्ण सम्भावना उपयोग गर्न नेपालले प्रवासीमैत्री नीति, प्रभावकारी समन्वय र पारदर्शी शासन प्रणालीको विकास गर्न आवश्यक छ।

निष्कर्ष

गैर आवासीय नेपाली दिवसले नेपाल र प्रवासी समुदायबीचको अटुट सम्बन्धलाई जनाउँछ र राष्ट्रियताको परिभाषा भूगोलमा सीमित नरहने सन्देश दिन्छ। नेपाल समावेशी र दिगो विकासतर्फ अघि बढिरहँदा, विश्वभर रहेका नेपालीहरूको भूमिका अझ महत्त्वपूर्ण बन्दै गएको छ। गअनेहरूको योगदानलाई सम्मान गर्नु र उनीहरूको सक्रिय सहभागिताका लागि मार्गहरू खोल्नु केवल कृतज्ञताको कुरा होइन, यो रणनीतिक राष्ट्रिय प्राथमिकता पनि हो।