विश्व दूरसञ्चार तथा सूचना समाज दिवस

आजको युगमा सूचना तथा सञ्चार प्रविधि (ICTs) ले हाम्रो जीवनका लगभग सबै पक्षसँग यति गहिरो रूपमा जोडिएको छ कि यसले शिक्षा, रोजगारी, समाजसँगको अन्तर्क्रिया र आवश्यक सेवाहरूको पहुँचजस्ता क्षेत्रमा ठूलो प्रभाव पारिरहेको छ। हरेक वर्ष मे १७ तारिखमा मनाइने विश्व दूरसञ्चार तथा सूचना समाज दिवस (WTISD) ले सबैलाई समावेश गर्ने, सुदृढ र दिगो समाज निर्माणमा ICTs को महत्वपूर्ण भूमिकालाई सम्झने अवसर दिन्छ।

यो दिवस केवल प्रविधिमा भएको उपलब्धिलाई मात्र होइन, अझै बाँकी रहेको डिजिटल विभाजन हटाउन र विश्वका सबै व्यक्तिहरूलाई डिजिटल क्रान्तिको फाइदा पुर्‍याउन आवश्यक प्रयासहरूलाई पनि स्मरण गर्ने दिन हो।

विश्व दूरसञ्चार तथा सूचना समाज दिवसको इतिहास

यस दिवसको सुरुवात सन् १८६५ को मे १७ मा पेरिसमा अन्तर्राष्ट्रिय टेलिग्राफ सम्झौतामा हस्ताक्षर भई अन्तर्राष्ट्रिय दूरसञ्चार संघ (ITU) को स्थापना भएको घटनासँग जोडिएको छ।

सन् १९६९ मा, ITU को स्थापना सम्झनाका लागि विश्व दूरसञ्चार दिवस आधिकारिक रूपमा मनाउन थालियो। पछि, सन् २००५ मा ट्युनिसियामा आयोजित विश्व सूचना समाज शिखर सम्मेलन (WSIS) मा, दूरसञ्चारसँगै सूचना समाजको महत्वलाई पनि उजागर गर्दै यस दिनलाई फराकिलो अर्थमा मनाउने प्रस्ताव गरियो। त्यसपछि, संयुक्त राष्ट्रसंघले मे १७ लाई विश्व दूरसञ्चार तथा सूचना समाज दिवसको रूपमा औपचारिक मान्यता दियो।

आज WTISD मा, हामी सञ्चार प्रविधिको विकासमा भएका उपलब्धिहरूलाई सम्झन्छौं र अझै प्रविधि सबै मानवताका लागि समान रूपमा उपलब्ध गराउने कार्य कति महत्वपूर्ण छ भन्ने कुरामा ध्यान दिन्छौं।

यो दिवस किन महत्वपूर्ण छ?

• समुदायहरू जोड्ने: ICTs ले टाढाटाढाका मानिसहरूलाई नजिक ल्याएर संचार, सहकार्य र अन्तर–सांस्कृतिक समझदारीका नयाँ मार्ग खोल्छ।
• नवीनता र विकासको प्रेरक: दूरसञ्चार क्षेत्रले व्यवसाय, शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र अन्य थुप्रै क्षेत्रमा विकास र नवीनता ल्याउँछ।
• डिजिटल विभाजन हटाउने: आज पनि करोडौं मानिसहरू आधारभूत सञ्चार सेवाबाट वञ्चित छन्। WTISD ले सबैका लागि पहुँचयोग्य प्रविधि बनाउने आवश्यकता सम्झाउँछ।
• संकटकालीन समयमै सुदृढता कायम राख्ने: प्राकृतिक विपत्ति र महामारीजस्ता संकटमा सञ्चार अत्यन्तै महत्वपूर्ण हुन्छ, आपतकालीन सूचना व्यवस्थापन र उद्धारमा।
• दिगो विकासमा समर्थन: स्मार्ट प्रविधिहरूले संयुक्त राष्ट्रसंघका दिगो विकास लक्ष्य (SDGs) पुरा गर्न शिक्षा, स्रोत व्यवस्थापन, र संस्थागत सुदृढीकरणमा मद्दत गर्छ।

यो दिवस कसरी मनाउने?

• सजगता अभिवृद्धि: डिजिटल साक्षरताको महत्व र सबैका लागि प्रविधिको पहुँचको विषयमा जनचेतना फैलाउनुहोस्।
  
• समावेशीता प्रोत्साहन गर्नुहोस्: सीमान्तकृत समुदायहरूमा इन्टरनेट पहुँच सुनिश्चित गर्ने प्रयासहरूमा समर्थन गर्नुहोस्।
  
• सफलताका कथाहरू मनाउनुहोस्: ICTs ले व्यक्तिहरू र समुदायहरूको जीवन कसरी रूपान्तरण गर्‍यो भन्ने कथाहरू साझा गर्नुहोस्।
  
• नवप्रवर्तनलाई प्रोत्साहित गर्नुहोस्: युवाहरूलाई दूरसञ्चार र प्रविधि क्षेत्रमा नवीनता र करियर तर्फ प्रेरित गर्नुहोस्।
  
• नीति सुधारको माग गर्नुहोस्: डिजिटल अधिकार, डेटा गोपनीयता र समान पहुँच नीतिका लागि वकालत गर्नुहोस्।

निष्कर्ष 

जसरी संसार डिजिटल हुँदै गएको छ, हाम्रो साझा लक्ष्य प्रविधिको फाइदा सबैका लागि पुर्‍याउनु हो, केवल केही विशेषका लागि मात्र होइन। विश्व दूरसञ्चार तथा सूचना समाज दिवसले हामीलाई सम्झाउँछ कि इन्टरनेट कनेक्टिभिटी कुनै विशेष सुविधा मात्र होइन, यो हाम्रो जीवनको आधार, हक र न्यायपूर्ण तथा दिगो भविष्यका लागि आवश्यक कुरा हो।