विश्व उच्च रक्तचाप दिवस

विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) का अनुसार, करिब चार मध्ये एक नेपाली उच्च रक्तचापको समस्याबाट ग्रसित छन्, तर तीमध्ये ५% भन्दा कम मात्रले आफ्नो रक्तचाप नियन्त्रणमा राख्न सकेका छन्।

उच्च रक्तचाप प्रायः कुनै लक्षण नदेखाइने रोग हो। जबसम्म यसले मुटु घात, स्ट्रोक वा मिर्गौलामा क्षति जस्ता गम्भीर समस्या उत्पन्न गर्दैन, तबसम्म धेरैले यसलाई गम्भीर रूपमा लिँदैनन्। यही कारणले यसलाई “साइलेंट किलर” भनिन्छ।

हरेक वर्ष मे १७ मा मनाइने विश्व उच्च रक्तचाप दिवसको उद्देश्य उच्च रक्तचापप्रति जनचेतना फैलाउने, समयमै पहिचान र रोकथाममा जोड दिने तथा प्रभावकारी व्यवस्थापनमा सहयोग गर्नु हो।

२०२५ को नारा

२०२५ को लागि विश्व उच्च रक्तचाप दिवसको नारा “आफ्नो रक्तचाप सही तरिकाले नापौँ, नियन्त्रणमा राखौं, दीर्घ बाँचौ” हो ।

यसले हामीलाई सम्झाउँछ कि रक्तचाप नाप्नु सरल कुरा हो, तर धेरैले यसलाई बेवास्ता गर्छन्। नियमित जाँचले स्वास्थ्य समस्याबाट समयमै बच्न मद्दत गर्छ।

उच्च रक्तचापको जोखिम बढाउने कारणहरू

तपाईंको जीवनशैलीका कतिपय पक्षहरूले उच्च रक्तचापको सम्भावना बढाउँछ:

• उच्च नुन सेवन (प्रशोधित र प्याकेज गरिएको खानामा सामान्य)
• व्यायामको कमी
• मोटोपन वा अधिक तौल
• चुरोट, सुर्ती वा मदिराको सेवन
• लगातार तनाव र निद्राको अभाव
• उच्च रक्तचापको पारिवारिक इतिहास
• उमेर (यद्यपि अहिले युवाहरू पनि जोखिममा छन्)

उच्च रक्तचापका सम्भावित लक्षणहरू

अधिकांश उच्च रक्तचाप भएका व्यक्तिमा स्पष्ट लक्षणहरू देखिँदैनन्। तर कहिलेकाहीँ निम्न लक्षणहरू देखिन सक्छन्:

• लगातार टाउको दुख्ने 
• रिङ्गटा लाग्ने वा दृष्टि धमिलो हुने
• छाती दुख्ने वा सास फेर्न गाह्रो हुने
• हृदयको चाल अनियमित हुनु
• नाकबाट रगत बग्नु
• थकान वा अन्योल महसुस हुनु

रोकथाम र जीवनशैलीमा परिवर्तन

धेरैजसो अवस्थामा उच्च रक्तचापलाई औषधिबिना पनि व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ, यदि तपाईंले आफ्नो जीवनशैलीमा सकारात्मक परिवर्तन गर्नु भयो भने:

• नुनको मात्रा कम गर्नुहोस्
• नियमित व्यायाम गर्नुहोस्
• तनाव व्यवस्थापन गर्नुहोस्
• मदिरा र चुरोट छोड्नुहोस्
• नियमित चेकअप गर्नुहोस्, विशेष गरी यदि तपाईं 30 भन्दा माथि हुनुहुन्छ वा उच्च रक्तचापको पारिवारिक इतिहास छ भने

विश्व उच्च रक्तचाप दिवसको सुरुवात कसरी भयो?

सन् २००५ मा विश्व हाइपर टेन्सन लिग (WHL) ले पहिलो पटक यो दिवस सुरु गरेको थियो। यो संस्था विश्वभरका उच्च रक्तचाप सम्बन्धी संघसंस्थाहरूको साझा छाता संगठन हो। यसको मुख्य उद्देश्य सरल उच्च रक्तचाप र जनस्वास्थ्यमा यसको घातक प्रभावहरू, विशेष गरी स्वास्थ्य सेवा र नियमित परीक्षणहरूमा सीमित पहुँच भएका राष्ट्रहरूमा चेतना जगाउने, सीधा तर महत्त्वपूर्ण लक्ष्य थियो।

त्यसबेलादेखि, मे १७ रक्तचाप जाँच गर्न, रोकथामको सम्बन्धमा आफैलाई शिक्षित गर्न, र समुदायमा स्वस्थ जीवनशैलीलाई प्रोत्साहित गर्न वार्षिक अनुस्मारकको रूपमा विकसित भएको छ। WHL ले प्रत्येक वर्ष एक नारा घोषणा गर्दछ जुन रक्तचाप व्यवस्थापनको महत्त्वपूर्ण पक्षहरू जस्तै मापन शुद्धता, प्रारम्भिक पहिचान, वा जीवनशैली परिवर्तनमा केन्द्रित हुन्छ।

निष्कर्षमा, उच्च रक्तचाप प्रायः देखिँदैन, तर यसले गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। नियमित चेकअप, राम्रो खाना खाने, सक्रिय रहन र तनाव व्यवस्थापन गरेर, उच्च रक्तचाप रोक्न र लामो, स्वस्थ जीवन बाँच्न सक्छ।