मोतीराम जयन्ती

हरेक वर्ष भाद्र महिनाको औँसी तिथिमा (कुशे औँसी), नेपाली साहित्यका एक महान् व्यक्तित्व, मोतीराम भट्टको जन्म-जयन्ती मनाइन्छ। आधुनिक नेपाली साहित्य, पत्रकारिता र कविता क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिएका उनी राष्ट्रिय विभूति पनि हुन्। “युवा कवि” भनेर चिनिने मोतीराम भट्ट प्रेम र सौन्दर्यको भाव (शृङ्गार रस) प्रयोग गर्ने कविका रूपमा चर्चित छन्। नेपालमा गद्य लेखन सुरु गर्ने श्रेय पनि उनलाई दिइन्छ।

जीवन परिचय

मोतीराम भट्टको जन्म वि.सं. १९२३ भाद्र २५ गते कुशे औँसीका दिन काठमाडौँको भोसिको टोलमा भएको थियो। उनका पिता दयाराम भट्ट र माता रिपु मर्दिनी देवी भट्ट थिए। सानै उमेरदेखि साहित्यप्रति गहिरो रुचि भएका उनले १५ वर्षको उमेरमा बनारस गएर संस्कृत, फारसी र उर्दू भाषा अध्ययन गरे। त्यहाँ उनले दक्षिण एसियाली साहित्यको गहिरो अनुभव लिए। दुर्भाग्यवश, उनको ३० वर्षको उमेरमै, जन्मिएको तिथिमा नै, वि.सं. १९५३ सालको कुशे औँसीमा, निधन भयो ।

उनका प्रमुख योगदानहरू

१. भानुभक्तको पुनः खोज र प्रचार

मोतीराम भट्टको सबैभन्दा उल्लेखनीय काममध्ये एक हो: पहिलो नेपाली कवि भानुभक्त आचार्यको काव्य र योगदानलाई पुनः खोजी र चर्चित गर्नु। उनले भानुभक्तका पाण्डुलिपिहरू सङ्कलन गरेर जीवनी लेखे र प्रकाशन गरे, जसले भानुभक्तलाई आम जनमानससम्म पुर्‍याउनु भयो ।

२. नेपाली भाषामा गजलको सुरुआत

फारसी र उर्दू साहित्यबाट प्रेरित भई उनले नेपालीमा पहिलो पटक गजलको प्रारम्भ गरे। यसले नेपाली कविता क्षेत्रमा नयाँ स्वाद र शैली ल्यायो।

३. साहित्यिक पत्रकारिताको सुरुआत

उनी नेपालका प्रारम्भिक साहित्यिक पत्रकारमध्ये एक थिए। उनले गोरखा भारत जीवनजस्ता पत्रिका सुरु गरे, जसले नयाँ लेखकहरूलाई लेख्ने अवसर दियो र नेपाली साहित्यमा संवादको वातावरण तयार पार्‍यो।

४. बहु आयामिक लेखक र सम्पादक

मोतीरामले कविता, जीवनी, नाटकलगायतका विविध विधामा लेखन गरे। उनको लेखन शैली भावनात्मक, सरल र प्रभावशाली थियो। उनका चर्चित कृतिहरूमा शाकुन्तल, कवि भानुभक्तको जीवन चरित्र, पद्मावती, तीजको कथा, गजेन्द्र मोक्ष आदि पर्छन्।

निष्कर्ष

कवि मोतीराम भट्टको जीवन छोटो भए पनि उनले नेपाली साहित्यमा अमिट छाप छोडेका छन्। उनले अतीत र वर्तमानलाई जोड्ने काम गरे, बिर्सेका साहित्यकारलाई उजागर गरे र आधुनिक नेपाली पहिचान निर्माणमा लेखनमार्फत योगदान दिए। मोतीराम जयन्ती श्रद्धाञ्जली दिने दिन मात्र नभई नेपालको समृद्ध साहित्यिक परम्पराको पुनः स्मरण र भविष्यका लागि त्यसलाई संरक्षण गर्ने प्रतिबद्धताको दिन हो।